Αυτόν τον καιρό βγαίνει στις αίθουσες η τελευταία ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Ο γνωστός σκηνοθέτης είναι από τα πιο συζητημένα πρόσωπα τα τελευταία 40 χρόνια στο χώρο της τέχνης. Το ιδιαίτερο στυλ των ταινιών του έχει ορισμένους θαυμαστές, αλλά και πολλούς επικριτές.
Είναι γεγονός ότι οι ταινίες του "Τεό" δεν είναι από τις πιο "εύκολες". Για χρόνια η θεματογραφία τους ήταν πολιτική και απαιτούσαν γνώση για την ιστορία της αριστεράς στη χώρα για να γίνουν κατανοητές. Αλλά στη πλειοψηφία τους παραμένουν έργα κυρίως υψηλότατης κινηματογραφικής αισθητικής. Η λιτότητα της "Αναπαράστασης", ο συγκλονιστικός διάλογος του Κατράκη με τον Παπαγιαννόπουλο στο "Ταξίδι στα Κύθηρα", ο γάμος στο "Μετέωρο βήμα του Πελαργού", η προτομή του Λένιν που ταξιδεύει στο "Βλέμμα του Οδυσσέα" και η συγκλονιστική μουσική της Ελένης Καραίνδρου στις περισσότερες αποτελούν αναμφίβολα αξεπέραστα καλλιτεχνικά διαμάντια.
Για τον περισσότερο κόσμο ο Αγγελόπουλος είναι ένας ιδιαίτερος σκηνοθέτης που κάνει ακαταλαβίστικες ταινίες με αργά πλάνα. Η κριτική τους πολλές φορές φτάνει στα όρια του ανέκδοτου. Αλήθεια, πόσοι από αυτούς έχουν δει κάποια ταινία του; (Ποιος ξεχνάει τον αείμνηστο Καντιώτη που τον είχε αφορίσει χωρίς να δει καν το "Μετέωρο Βήμα"). Μια από τις δυνάμεις της τέχνης είναι να προκαλεί συζητήσεις, διαφωνίες και το αισθητικό αποτέλεσμα να μην είναι αποδεκτό από όλους. Αρκεί η γνώμη του καθενός να στηρίζεται σε αντικειμενική προσωπική κρίση και όχι σε μηρυκασμό καθιερωμένων κλισέ.
Προσωπικά πιστεύω ότι ο Αγγελόπουλος είναι ο κορυφαίος Έλληνας σκηνοθέτης. Ο Φρέντυ Γερμανός πριν από 22 χρόνια είχε γράψει ότι "ο ελληνικός κινηματογράφος είναι σαν χαλασμένο λεωφορείο: έχει σταματήσει για χρόνια στη στάση Αγγελόπουλου". Και μάλλον κανείς δεν το έχει βάλει ακόμη μπροστά.
20 comments:
Κατάλαβα, δεν τραβάει η τέχνη...
Γράψε για Παλαιοκώστα που είναι πιασάρικος
Τραβάει η Τέχνη...απλά από τη μέρα που το ανέβασες ψάχνω το "γράμμα της Άννας στον Αλέξανδρο" από το "Μια αιωνιότητα και μια μέρα" και δεν το βρίσκω...
Το βρήκα...
''20 Σεπτέμβρη 1966
Κοιμόσουν ακόμα όταν ξύπνησα. Σε κοίταξα δίπλα μου ν'ανασαίνεις. Ονειρευόσουν Αλέξανδρε; Το χέρι σου κουνήθηκε λίγο σαν να μ' έψαχνε, τα βλέφαρά σου έπαιξαν κι έπειτα βυθίστηκες πάλι. Μια σταγόνα ιδρώτα ανάμεσα στα μάτια σου κύλησε και ταξίδεψε... Το μωρό απο δίπλα μουρμούρισε ένα σιγανό παράπονο, μια πόρτα έτριξε. Βγήκα στην βεράντα κι έκλαψα...
Να μπορούσα να κρατήσω αυτή τη στιγμή να την καρφιτσώσω σαν πεταλούδα να μην φύγει. Σού γράφω μπροστά στη θάλασσα πού απλώνεται λιπόθυμη, το σπίτι μυρίζει ζεστό γάλα κι υγρό γιασεμί. Σού γράφω, σού μιλάω, νιώθω πώς σε έχω πλησιάσει τόσο πολύ πού μού αντιστέκεσαι. Απειλώ τον κόσμο σου, Αλέξανδρε;
Κι όμως , δεν είμαι παρά μιά ερωτευμένη γυναίκα...
Τη νύχτα σε κοίταζα, δεν ήξερα αν κοιμόσουν ή σώπαινες, φοβόμουν αυτό πού μπορούσες να σκέφτεσαι, φοβόμουν ότι είχα μπεί μες στη σιωπή σου κι άρχισα να δείχνω έυθραυστη με το μόνο τρόπο πού ξέρω, με το κορμί μου. Γιατί τότε δεν κινδύνευε η δική σου ασφάλεια..
Δεν είμαι παρά μιά ερωτευμένη γυναίκα, Αλέξανδρε...
Περπάτησα γυμνή στην άμμο, ο αέρας φυσούσε, ένα καράβι πέρασε, αργούσες να ξυπνήσεις. Πάνω μου η ζεστασιά σου ακόμα. Δεν τολμούσα να ονειρευτώ ότι μ' ονειρεύεσαι... Άχ, Αλέξανδρε, αν για μιά στιγμή το πίστευα θα διαλυόμουν σε μιά κραυγή...''
Christina, γράψε μας τον ποιητή.
Ποσο οικουμενικός, αυτός ο "φόβος" για το τι σκεφτεται ο "άλλος"! Υπάρχει παντού, κινεί τα πάντα.
Υπάρχει σιγουρα στον "Τέο" για το αν θα ακουστεί ή όχι αυτό για το οποίο "ουρλιάζει" η κάθε ταινία του. Υπάρχει στον Παλαιοκώστα, για το αν κάποιος διαβάσει τη σκέψη του πριν από αυτόν. Υπάρχει στην Άννα, όπως η ίδια τον ομολογεί και υπάρχει πολύ περισσότερο στον Αλέξανδρο γιατί καταφέρνει να δείχνει ασφαλής και αυτό κοστίζει αρκετά. Συμπυκνωμένος φόβος, καταδικασμένος να ισορροπεί σε αυτά που εξορκίζει, ορκισμένος να απειλεί πάντα το δυνατό μυαλό του.
Πάντα ένας φόβος, πάντα μια υπέροχη, ορμητική κίνηση των πάντων.
"Βρήκα" πως αποκτώ όνομα, αλλά ...
...από φόβο, κλώνο του φόβου που έλεγα παραπάνω, το αφήνω μισό!
Δεν περνάς έυκολα από την ανωνυμία στην εμφάνιση της ταυτότητας!
Το δικαίωμα στη σκέψη του "άλλου" είναι αδιαπραγμάτευτο. Η σκέψη, η ονειροπόληση, η φαντασίωση είναι ίσως για κάποιους το τελευταίο καταφύγιο. Και σε αυτό αποδρούν με ή χωρίς ελικόπτερο. Η ανωνυμία Αr είναι και αυτή ένα καταφύγιο, ένα λαγούμι, ένα πυθάρι. Στο οποίο μπορεί να μένει ο Διογένης αλλά και ο ληστής.
Μου άρεσε πολύ η πρόκληση με το "λαγούμι"! Όμως θα υποταχτώ γλυκά -για άλλη μια φορά- στην άτολμη φτιαξιά μου και θα βολευτώ, θα επιμείνω στο καταφύγιό μου. Τα καταφύγια -όπως και τα ορειβατικά- έχουν κάτι σαγηνευτικό. Αρκεί να τα φτιάχνεις σε ψηλή κορφή. Να κοιτάς τον κόσμο από ψηλά, έστω από μια μικρή σχισμή, από ένα μικρό άνοιγμα, ένα παραθυράκι με υπέροχη θέα.
"Άλλος μασάει, κι άλλος σωπαίνει
...............................
για τα δεσμά μας, δεν φταίει πάντα η σκλαβιά,
μα η υποταγμένη μας καρδιά.
Μ' ένα φανάρι ξαναγυρνάς τις νυχτιές,
ψάχνεις γι' ανυπόταχτες ματιές."
(Απ' το "Φανάρι του Διογένη" - Άσιμος)
η ανωνυμία πατά με το ένα πόδι στη φαντασίωση και το άλλο στην πραγματικότητα...σα να τις χρησιμοποιεί και τις δυο σα δεκανίκια...μου κάνει εκτύπωση που αυτό που είδες πιο έντονα (και είχες ανάγκη να μοιραστείς εδώ) στον Αγγελόπουλο και τους ήρωές του είναι ο φόβος....κάτι που δεν έιναι καν συναίσθημα...αλλά έχει τη δύναμη να παραλύει όλα τα άλλα συναισθήματα και να ξοδεύει άσκοπα τις στιγμές...Δεν είναι κίνηση και ορμή ο φόβος αλλά φυγή....
Όπως και να έχει νομίζω ότι ο καλλιτέχνης εδώ πέτυχαίνει το σκοπό του...κάνοντας αυτή τη στιγμή του έργου του ένα καθρέφτη για να δουμε ή να προβάλουμε πτυχές του εαυτού μας...διαφορετικές για τον καθένα....άλλος θα δει τη δύναμη ενός συναισθήματος, άλλος θα αναβιώσει μια ανάμνηση, μια μυρωδιά....άλλος τις ανασφάλειες, άλλος το φόβο...όλα λογικά και αποδεκτά....
όμως όλα αυτά έχουν ένα όνομα....
και ο αγγελόπουλος έχει όνομα, και εγώ και ο Παλαιοκώστας (που δεν έχω καταλάβει που κολλά σε αυτή την κουβέντα)...σκέψου γιατί εσύ δε θες να μιλάς με το δικό σου...Και την απάντηση μην τη δίνεις σε μας....στον εαυτό σου...
τελικά γιατρέ όπως βλέπεις η τέχνη τραβάει μια χαρά, έστω και με μια μικρή καθυστέρηση. Αν και θα προτεινα το post να μετονομαστει σε ''στάση Δαφνί'' (δίπλα είναι και ο Κορυδαλλός που όντως δεν κολλάει πουθενά)
Η μεγάλη δύναμη και η πιο ξεχωριστή ομορφιά κάθε μορφής τέχνης είναι το αισθητικό άρωμα που αναδύει. Όταν έχουμε να κάνουμε με αίσθηση και αντίληψη, η υποκειμενικότητα δεν μπαίνει από το παράθυρο αλλά από την κεντρική είσοδο. Ο Αr θεωρεί κινητοποιητική δύναμη το φόβο, ενώ η christina μιλάει για την παραλυτική του δύναμη. Ο φόβος σε κινητοποιεί προσωρινά. Ανεβάζει τις κατεχολαμίνες σου για να σε τρέψει σε φυγή, ή να σε θέσει σε μάχη. Μετά όμως παραλύεις, έχοντας την αίσθηση της ματαιότητας. Και όντως ξοδεύει άσκοπα τις στιγμές, που κάποιες είναι ανεκτίμητες...
Η ανωνυμία φυσικά και δεν αρέσει σε όποιον γράφει επώνυμα. Αλλά είμαι σίγουρος ότι χωρίς αυτήν ο Αr θα παρέμενε ακόμη αναγνώστης ή το πολύ πολύ απλώς να μας καλημέριζε. Ο φόβος του ονόματος θα τον παρέλυε...Christina έχεις δίκιο. Έχει τόσα να σκεφτεί για τον εαυτό του... και να του απαντήσει.
Δεν μπορώ εδώ να μην παραθέσω ε΄να ποίημα μου που μιλά για μια άλλη διάσταση της δύναμης στη ζωή μας...Το έγραψα αρχικά στα γαλλικά και την ελληνική μετάφραση μου τη χάρισε απρόσμενα ένας ανώνυμος στο ίντερνετ....παρεπιπτόντως δεν με ενοχλεί η ανωνυμία...απλά το έθεσα ως ερώτημα για τον ίδιο τον ar
Roses Sauvages-Αγρια Τριαντάφυλλα
Θάρρος και δύναμη μην είναι δυο ραβδιά
που ενάντια θα μπορούσαν να γυρίσουν
σε κείνον για κακό που τα δουλεύει;
Βέβαια κάθε ερώτηση, μπορεί ένα παιχνίδι να ’ναι.
Και κάθε ίσως παιχνίδι να ’ναι ερώτηση.
Αργότερα πικράθηκα…κι αυτό
η δύναμη ήταν και το θάρρος μου
μα κι η αδυναμία μου μαζί.
Οι αναμνήσεις μας να χάνονται δεν πρέπει.
Μα στη ζωή οι εφήμερες αρέσουν γεύσεις…
Πάλι αγριέψαν τα τριαντάφυλλά μου…
******
Est-ce que la force et le courage sont comme deux bâtons
Qui peuvent se retourner contre celui qui les utilize mal?
Chaque question peut devenir un jeu.
Chaque jeu, une question.
Je pleurerai plus tard....c’ est mon courage, ma force
mais aussi, ma faiblesse.
Il faut graver nos mémoires,
mais la vie se goûte à l’ appetit de tous les jours...
Mes roses sont redevenues sauvages....
Μια ανέμη πήρε φόρα κι άρχισε να ξετυλίγεται, … λόγος που ‘χει αρχινήσει! Απ’ τη Στάση Αγγελόπουλου, μέχρι τα όσα ξεπήδησαν για συναισθήματα κι ανωνυμίες. Και όταν, άξαφνα, ο ήχος του τριξίματος τη νίκησε, -δευτερολογήσατε για το φόβο, τριτολογήσατε για την ανωνυμία και σωπάσατε- στάθηκε μπροστά στα Άγρια Τριαντάφυλλα της Christina. Κι αυτά, μονομιάς, της διώξαν την ένταση και της ρίξαν κλότσο, να συνεχίσει να γυρίζει, να πούμε τα επόμενα.
Αλήθεια πόσες φορές ξαναδιαβάζουμε τα όσα γράφουμε? Στο blog, ίσως κάθε φορά που «μπαίνουμε» να δούμε τα νεότερα που αργούν! Και μηρυκάζουμε τις λέξεις, τις ψηλαφίζουμε ξανά και ξανά. Σίγουρα κάποιοι τις βρίσκουν πάντα στο ύψος τους, βαριές σαν πανοπλίες, εύστοχες και διαλεγμένες! Ίσως πάλι να βρίσκουν σημεία που χωρούσαν μια μικρή προσθήκη, ικανή να τους χαρίσει μια πιο μεγαλόπρεπη «νίκη», αντάξια της ευφυΐας τους στο γράψιμο. «Διαβάζοντας» τους «διαλόγους» μας, στεκόμαστε περισσότερο σε ό,τι γράψαμε εμείς. Υπεροπτικά προσπερνάμε την οντότητα, τα λόγια και την κίνηση των άλλων και στεκόμαστε σε αυτό που προσφέρουμε εμείς, την πιο βαθιά διανόηση και προσέγγιση, την ταπεινή μοναδικότητά μας, το πολύτιμο δάκρυ μας. Ξοδευόμαστε (δανείζομαι και εγώ με τη σειρά μου το ρήμα από την Christina – σ’ ευχαριστώ) σε εμπεριστατωμένες αναλύσεις της παράλυσης που προκαλεί ο φόβος. Στην προκειμένη περίπτωση, της παράλυσής μου, που επίκειται ή που ήδη με έχει χτυπήσει, λόγω της ταλάντωσης μεταξύ επωνυμίας και ανωνυμίας. Η ιδιοσυχνότητά μου όμως, είναι έξω από τα όρια αυτά. Κινδυνεύω από τόσα άλλα, αλλά όχι από αυτό.
Πολύ πιο επικίνδυνος είναι φόβος που «πρέπει πάλι να βρω» στα Άγρια Τριαντάφυλλα. Αυτή η αγωνία για το αν ξοδεύεται σωστά, η δύναμη, το θάρρος. Πιθανόν και τα δυο, να έχουν προορισμό να αποδείξουν κάποτε ότι μισούν το όνομά τους. Δεν το διάλεξαν ποτέ και τους βαραίνει. Πόθος τους κρυφός και έρωντας, μια μοβ Αδυναμία. Σκηνή με απέραντο ουρανό, βυθό και τίποτα άλλο.
Η ειρωνεία είναι, πως τον φόβο -στον οποίο αναφέρθηκα στο πρώτο σχόλιο- δεν τον «είδα» στο σενάριο και στους ήρωες, γιατί δεν έχω δει καν την ταινία. Απλά, προσπάθησα να βρω κοινό στοιχείο στις τέσσερις ζωές, στα τέσσερα πρόσωπα που εμφανίστηκαν στα σχόλιά σας. Στον Αγγελόπουλο, στον Παλαιοκώστα, στην Άννα και στον Αλέξανδρο. Και έκανα την απλή διαπίστωση πως ο καθένας έχει έναν φόβο, που τον σπρώχνει να πάει παρακάτω, να κυλήσει στα επόμενα.
Με αφορμή την νέα ταινία και την κριτική που θα δεχθεί, θυμήθηκα απλά, τα λόγια του Μ. Ελευθερίου, ότι όσο κρατά τα γραπτά του, το έργο του στο συρτάρι, νιώθει πανευτυχής, περήφανος, πλημμυρισμένος και σχεδόν χορτασμένος από ό,τι γέννησε. Όταν όμως φτάνει η ώρα να το δημοσιεύσει και να το εκθέσει στην κρίση και ορισμένες φορές στη χλεύη κριτικών και μη, τον κατακλύζει ένας φόβος. Να μην το μειώσουν μέσα του, να το σεβαστούν πάνω απ’ όλα!» Λογικά και ο Αγγελόπουλος -πολύ περισσότερο τέτοιες μέρες- θα συντροφεύεται από έναν τέτοιο φόβο. Θα του θυμίζει εκείνον, τον αντίστοιχο, στην προηγούμενη ταινία, που «περπάτησε» όμως μαζί του. Ίσως τον έκανε καλύτερο, τον όπλισε και τον όρκισε να τον ξεπεράσει στην επόμενη και σε κάθε επόμενη ταινία.
Οι άλλοι τρεις φόβοι, είναι λίγο - πολύ αυτονόητοι και αυτοσυστήνονται μέσα από τις φράσεις και τις καταστάσεις.
Και οι τέσσερις, υπάρχουν! Και αφήνουν τα σημάδια ύπαρξης στο πάθος για τα επόμενα βήματα του καθενός .
Άντε ας το ονομάσουμε το post Οδός Δαφνί όπως πρότεινε και ο Κωστάκης να τελειώνουμε
''Μάζεψα πρόσφατα όλα μου τα ποιήματα για να βγουν σε μια συλλογική έκδοση και διαβάζοντάς τα συγκινιόμουν βαθύτατα, γιατί κάθε ένα ήταν μια πολύ σημαντική στιγμή της ζωής μου. Ήταν ένα είδος ημερολογίου, που είχε μόνο τις αιχμές. Ποίημα γράφεις όταν δεν μπορείς να αντεπεξέλθεις σε κάτι που συμβαίνει και πλέον πρέπει να το βγάλεις προς τα έξω.''
N. Δήμου στη Lifo http://www.lifo.gr/content/i147/x8/1242
Καλά τα λέει η Ελένη...σε βοηθούν να περάσεις από το ένα στάδιο στο άλλο..από το στάδιο "κλισέ" στο αδιέξοδο, έπειτα στο θάνατο κι απο εκεί στην ελευθερία....
Post a Comment